Muzea prywatne i społeczne nie tylko gromadzą i prezentują zbiory. Także opowiadają historie, tworząc jednocześnie swoje własne wizje i obrazy świata. Co decyduje o formach i treściach prezentowanych w muzeach? Czy jest to kwestia osobowości muzealnika czy też trendy i tendencje „bieżącego czasu”? Warto zastanowić się także, czy muzea to tylko twórcy czy też społeczność, w której muzeum istnieje?
Według teoretyka mediów i kultury wizualnej, Williama J. Thomasa Mitchella, trudno jest jednoznacznie zdefiniować kulturę wizualną. Obejmuje ona wszystko, co jest widzialne i ma funkcjonalne oraz komunikacyjne znaczenie. Z kolei Jay Ruby, badacz antropologii wizualnej, zauważa, że antropologia często bagatelizuje znaczenie obrazów w przekazywaniu abstrakcyjnych idei, co wskazuje na potrzebę uznania istotnej roli wizualności w kulturze.
Muzea prywatne i społeczne, które pojawiły się intensywniej w Polsce od początku XXI wieku, są niezwykłym zjawiskiem kulturowym. Operują podobnymi ideami, metodami i celami do publicznych instytucji kultury, ale pozostają niezależnymi, oddolnie organizowanymi i zarządzanymi podmiotami kultury. Problemem i wyzwaniem dla rozwoju ich działalności są obowiązujące w Polsce przepisy prawne. Proces prywatyzacji przestrzeni muzealnej rozwija się dynamicznie, a ludzie sięgający po dziedzictwo kulturowe organizują je na różnorodne sposoby.
Muzea prywatne w Polsce różnią się między sobą zarówno tematycznie, jak i organizacyjnie. Działają w różnych skalach, realizując różnorodne metody prezentacji. Narasta ich wpływ na otaczającą rzeczywistość, wpływają na turystykę, edukację, tożsamość, oferując alternatywne sposoby eksponowania i działalności.
Badania Fundacji Ari Ari wskazują, że muzea prywatne i społeczne są przestrzenią emocjonalną i zmysłową, nawet jeśli ich działalność jest precyzyjnie przemyślana. Proces tworzenia muzeum wiąże się z osobistymi motywacjami odnoszącymi się do poczucia tożsamości, zachowania przeszłości i dla przyszłości, jak i tworzenia „świata”, jego porządkowania i zabezpieczania.
Większość muzeów prywatnych i społecznych powstaje w już istniejących miejscach przekształcanych do celów muzealniczych. Powodem są najczęściej wysokie koszty. Równocześnie wystawy i prezentacje kolekcji zawsze pozostają unikalnymi i oryginalnymi.
Założenie muzeum zaczyna się od stworzenia nazwy, nadającej tożsamość i określającej „miejsce w kulturze” oraz „upublicznienia” zbiorów. Powszechnie wykorzystywane są odniesienia toponimiczne, tworzące wizerunek muzeum i osadzające działalność wśród określonej społęczności. Tworzenie muzeum to zarazem ciągły proces, który obejmuje zarówno gromadzenie zbiorów, jak i ich prezentację.
Wizyta w muzeum to nie tylko oglądanie eksponatów, ale także doświadczenie emocjonalne i zmysłowe. Proces tworzenia muzeum jest fascynujący, ponieważ każde z tych miejsc rozwija się i zmienia w czasie. Badanie muzeów prywatnych i społecznych jest więc nie tylko analizą konkretnych instytucji, ale także refleksją nad procesem tworzenia przestrzeni kulturowej.
MEDIA DLA DEMOKRACJI
Działamy dzięki dotacji otrzymanej z programu Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy finansowanego z Funduszy Norweskich!
